“`html

Suriye İç Savaşı Resmen Sona Erdi: Mültecilerin Geri Dönüş Hayalleri

13 yıl boyunca devam eden Suriye iç savaşı, 10 Aralık’ında Beşar Esad rejiminin çökmesiyle sona erdi. Yıllardır evlerinden uzakta yaşayan milyonlarca Suriyeli, artık memleketlerine dönebilme umudunu taşımaktadır. Peki, bu geri dönüş süreci nasıl işleyecek? Eğitim, sağlık ve sosyal yaşam gibi pek çok faktör bu bağlamda kritik öneme sahip.

İstanbul’un Sultanbeyli ilçesinde yaşayan Suriyelilerle bir araya geldik. Özelikle Ziya-Ül Hak Caddesi, Suriyeli esnafın yoğun olduğu bir bölge. Bakkallardan marketlere, kahve köşelerinden dönerciler ve kuyumculara kadar pek çok dükkân Suriyelilere ait. Bu durum, toplumsal yaşamda önemli değişikliklere yol açıyor.

‘Okullar kapandıktan sonra mümkün olacak’

Caddede dolaşırken 16 yaşlarındaki genç bir esnafla karşılaştık. 3 yıldır Türkiye’de yaşadığını söyleyen çocuk, çoğu akrabası gibi kısa süre içinde memleketine dönmeyi planladığını belirtti. “Burada çok zorlandığım için geri dönmek istiyorum” dedi.

Görüşme yaptığımız ailelerden birkaçının durumu daha karmaşık. Rim adındaki 40 yaşındaki bir kadın, eşi vefat ettikten sonra burada kalmayı tercih ettiğini, çünkü Suriye’de çalışamayacağını düşündüğünü ifade etti. Ankara’nın Altındağ ilçesindeki suriyeli mahallelerinde de genel olarak dönmek isteyenlerin sayısının arttığı ancak kış aylarının zorlukları nedeniyle bunun hemen mümkün olmayacağı bilgisi verildi.

Uzmanlar, geri dönüşlerin hızlı bir şekilde gerçekleşmesinin gerçekçi olmadığını ifade ediyor. Herkesin umudunu kaybetmeden, güvenli bir ortamda dönmek için beklemesi gerektiği vurgulanıyor.

‘Çocuklar yavaş yavaş alışacak’
Muhammed (30), kasap

12 yıldır Türkiye’de yaşayan Muhammed Halep’ten geldiğini söyledi. “Dönerci dükkânıma ortağım. Ülkeme döndüğümde çocuklarım hızlıca oraya uyum sağlayacak” dedi. Genç baba, burada gelişimlerini sürdürebilmek için gerektiğinde her şeyi satıp döneceğini belirtti.

Çeşitli sektörlerde çalışan Suriyeliler, yalnızca Türklerle değil, kendi topluluklarıyla da sıkı bağlar kurmuş durumda. Ancak herkesin geri dönme isteği bulunuyor ve bu yeni düzenin zorunlu kıldığı bir dönüş ile daha önceki hayatına dönüş imkânları arasında dengesizliği gözlemliyorlar.

‘Bize memnuniyetle karşılanırsınız, ama siz savaş yaşamayın’
Hasan (23), tekstilci

Hasan, İstanbul’daki giyim mağazalarının sahibi olan abisinde müdürlük yapıyor. Dönmeyi düşündüğünü ifade eden genç, çevresindeki herkesin geri dönmek istediğini ancak güvenli bir ortamda bu dönüşün gerçekleşmesini istediklerini belirtti.

Dönüş yapacak olan Suriyeliler için güvenliğin kesinlikle öncelikli bir mesele olduğunu hatırlatan Hasan, “Burada iş yapabiliyoruz ama gidip savaşmak, kardeşlerimizi vurmak gibi bir şey olamaz” dedi.

‘Herkese teşekkür ederim ama bu kadar yeter’
Yahya Zeylati (50), kebap ustası

Yahya, Türkiye’de 12 yıl kalarak büyük bir mali yük altına girdiğini, Türkiye’de masrafların oldukça fazla olduğunu ve artık kendi topraklarına dönmek istediğini ifade etti. Türkiye’de sıcak bir karşılayış bulduğunu, ama kendi ailesine dönebilmenin daha kıymetli olduğunu düşündüğünü belirtti.

‘Suriye, Dubai gibi olmadığı sürece geri dönmem’
Rim (40), tezgâhtar

Rim, Suriye’ye dönmeyi düşünmediğini çünkü orada iş bulamadığını belirtti. “Suriye’nin Dubai gibi bir yere dönüşeceğini umuyorum. Bu iklimde hayatım çok güzel. Ancak oradaki durumu görmeden gitmek istemiyorum” şeklinde yorum yaptı.

‘Sınırlarda hareketlilik artıyor; İstanbul’da durum farklı’
Rümeysa Kahraman, Mülteciler ve Sığınmacılar Yardımlaşma Derneği

Geri dönüş süreçlerinde genelde hareketliliğin sınır bölgelerinde enfekte olduğu ifade ediliyor. İstanbul’da beklenen ani değişimlerin yaşanmadığı belirtiliyor. Sağlık hizmetlerinin ve sosyal desteklerin eksikliği, geri dönüşü zorlaştıran unsurların başında gelmektedir.

Geçici koruma ve hukuksal süreçler
Avukat Dr. Bedia Ayşegül Tansen Gümüş

Suriyelilere yönelik geçici koruma durumu nizami bir seyir izlemektedir. Geri dönmek isteyenler, yerel Göç İdaresi’ne başvuruda bulunmak suretiyle bu süreçleri başlatabilirler. Bu süreç, il yöneticileri tarafından onaylanarak dönüş izni verilmesi ile tamamlanmaktadır.

‘Karşılıklı göç potansiyeli var’
İltica ve Göç Araştırma Merkezi (İGAM) Başkanı Prof. Dr. Murat Erdoğan

Murat Erdoğan, Suriye’deki durumun karışık yapısını vurgulayarak, insanların yaşadığı yerlerin şu an daha güvensiz hale geldiğini belirtmektedir. Esad rejiminin sona ermesi, bir çok Suriyeli için yeni umutlar taşırken, aynı zamanda bölgedeki dengesizlikler ve belirsizlikler nedeniyle yeni zorlukların doğacağını da ifade etmektedir.

Hedef, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki Suriyelilere yönelik mevcut sosyal sistemin devam etmesi ve bu süreçte hem Suriyelilerin hem de ülkenin geleceğine dair ikna edici bir planın oluşturulmasıdır.

“`